Wat is port?  

Port – een beschermde naam – is een zoete, versterkte wijn met een alcoholpercentage tussen de 18 en 20%, gemaakt in het Douro-gebied in Portugal van authentieke Portugese druivenrassen. Portwijnen worden vaak ingezet als vloeibaar dessert. Niet gek bedacht, want smaken die je kunt tegenkomen zijn onder meer frambozen, bramen, caramel, kaneel en chocolade.

Maar wacht! Er zijn veel verschillende soorten en allemaal hebben ze zo hun heerlijke smaken en kenmerken. Lees alles over port wijnen in dit artikel.

Port | Ouderwets goed

Toen de Engelsen door een oorlog met de Fransen (ook toen al een groot wijnland) zonder wijn zaten is port ontstaan.

De overtocht per boot van Portugal naar Engeland deed de 'normale' wijn geen goed. Maar door het versterken van de wijn werd deze wijn niet alleen zoeter, maar het overleefde ook de oversteek! Port was geboren.

Britse exporteurs gingen zich massaal in Porto vestigingen, wat verklaart waarom veel porthuizen Engelse namen dragen, zoals Warre’s en Grahams.

“Wine is the drink for boys. Port is for men.”

- Winston Churchill

Waar maak je port?

Port wordt écht alleen gemaakt in Portugal. De druiven groeien in een wijngebied langs de oevers van de rivier de Douro. De steile hellingen in deze prachtige fotogenieke regio maken het erg geschikt voor wijnbouw. Het gebied heeft een mediterraan klimaat met warme zomers en koude winters vol regen.

De grond waarop de druiven groeien noem je xisto, schist in het Nederlands. Het is een rotsachtige grondsoort die de warmte en vocht goed vasthouden. Ongeveer 50% van de druiven worden gebruikt voor 'droge wijnen', de rest wordt gebruikt voor port wijnen.

Hoe maak je port?

In principe maakt men een 'gewone' wijn van de portdruiven. Alleen heeft men hier eerst een hele speciale manier om zoveel mogelijk kleur en aroma's aan de schillen te ontrekken, namelijk te voet.

Lagares

De hele druiventrossen worden in grote stenen bakken verzameld, waarna men - arm in arm - met de blote voet minimaal twee uur de druiven plat stapt. Tijdens dit proces barsten onder het spelen van ritmische muziek de trossen open en geven de schillen kleur af aan het druivensap. Een arbeidsintensief en bijzonder proces.

Er zijn inmiddels ook machines die dit zware werk doen zoals te zien op de video hieronder. Deze machine is gemaakt om zo veel mogelijk op een menselijke voet te lijken, qua temperatuur, druk en gewicht. Maar sommige tophuizen houden het liever bij de authentieke 'Lagares' voor hun topwijnen.

Vergisting en het maken van versterkte portwijn

Hierna volgt de vergisting van de wijn. Tijdens de vergisting worden - net als bij normale wijn - de suikers in het druivensap door middel van gisten omgezet in alcohol en koolzuur.

De wijnmaker stopt dit vergistingsproces halverwege door brandy (alcohol) toe te voegen aan de half vergiste wijn. De suikers zijn dan nog niet allemaal vergist. De alcohol zorgt ervoor dat de gistcellen hun werk niet meer kunnen voltooien. Niet alleen houd je dan restsuikers over, maar ook een hoger alcoholpercentage.

De rijping bepaalt de stijl van de port

De portwijn rijpt daarna een poos – afhankelijk van welke type portwijn de wijnmaker wil maken –  op grote eikenhouten of stalen vaten voor hij wordt overgestoken naar kleinere vaten. Eventueel wordt er nog geblend. De rijpingsperiode bepaalt dus wat voor type port er wordt gemaakt. Grote houten vaten geven daarbij niet veel smaak af aan de wijn en stalen tanks al helemaal niet. Kleine vaten geven juist meer smaak af.

Heel kort door de bocht; er zijn ruby ports en tawny ports. De ruby's zijn roder van kleur (ruby) en smaken fruitig. De tawny's zijn gerijpter en kunnen smaken naar noten, gedroogd fruit en caramel. De kleur is bruiner (tawny). Er worden ook kleine hoeveelheden witte en rosé port gemaakt.

Meer dan 30 druivenrassen om port mee te maken 

Er zijn enorm veel druiven om uit te kiezen in de Douro. Deze vier zijn de belangrijkste bij het maken van rode en rosé ports.

• Touriga Nacional de koning van de Douro. Geeft structuur, tannine en aroma en is enorm geliefd.
• Tinta Roriz, geeft veel kleur en aroma's aan de blend en ken je misschien wel als Tempranillo.
• Tinta Barroca is een krachtig ras, dat hoge opbrengsten oplevert en goed bestand is tegen ziektes. Aroma's als vijg.
• Tinta Francesa is iets minder stevig maar wel de meest aangeplante druif in de regio.

Verschillende soorten port

Alle rode portwijnen (Lees hier alles over witte port) worden minimaal twee jaar gerijpt in grote houten vaten of in roestvrijstalen tanks. Daarna zijn er verschillende stappen die de port kan doorlopen.

De Ruby's en de Tawny's

1. Normale Ruby's worden direct hierna gebotteld. De smaken zijn fris en fruitig, de kleur is robijnrood.
   • Reserve Ruby
     Is een hogere kwaliteit ruby, gemaakt van betere druiven, gekozen door een officieel proefpanel. Een langere periode op eikenhouten vaten (tot vijf jaar) helpt de alcohol te verzachten en te versmelten met de wijn.
   • Vintage
     Een Vintage port is een hele sjieke ruby die alleen gemaakt wordt in uitzonderlijke jaren, gemiddeld maar 3 keer elke 10 jaar en slechts 1% van de totale port productie. Iets heel bijzonders dus. Na twee jaar rijping op grote vaten, daarna makkelijk 20 jaar flesrijping.
     2017, 2016, 2011, 2009, 2007, 2003 en 2000 zijn bijvoorbeeld Vintage Port jaren
     🍷Graham's Vintage Port uit 2000.
     • Single Quinta Vintage Port
       een Vintage Ruby van een bepaalde Quinta
   • LBV Late Bottled Vintage
     Ook een exclusievere Ruby, ook van 1 jaargang (maar geen officieel vintage jaar) die 4 - 6 jaar in grote houten vaten rijpt en direct klaar is om te drinken. Betaalbaarder en direct op dronk dus! Op het etiket staat het oogstjaar én het jaar van botteling. Smaakt als een jonge vintage, maar minder complex. Door sommige mensen liefkozend baby-vintage genoemd.
     🍷 Warre's uit 2013
     
     
     
2. Tawny's worden - na de eerste twee jaar in grote houten vaten - overgestoken in kleinere houten vaten, genaamd pipas. Door de zuurstof en houtrijping ontwikkelen en veranderen de smaken in minimaal 3,5 jaar, maar vaak langer, naar gedroogd fruit noten, caramel en koffie. De kleur verandert ook, naar bruin, caramel en toffee kleur, tawny inderdaad. Deze 'geoxideerde' portstijl is geopend beter te bewaren, aangezien de wijn al geoxideerd is.
   • Met jaartal 10 - 20 - 30 - 40 years
     Gemiddelde leeftijd van de blends die voor deze tawny's is gebruikt. Hoe ouder, hoe langer de rijping in pipas, kleurt naar bruiner/oranje.
   • Colheita
     Is een tawny port van 1 jaargang. Colheita is Portugees voor jaargang/vintage. Heeft langer dan 7 jaar gerijpt in houten vaten en is eenmaal in de fles klaar om gedronken te worden.
     

Wat eet je bij port? 

Denk je aan port, dan denk je aan desserts. Om misschien zelfs in plaats van dessert.

Traditioneel wordt port vaak geserveerd bij een kaasplankje. Al past lang niet elke kaas bij port. Kies bijvoorbeeld een mooie blauwschimmel, als je hier nog wat walnoten en druiven aan toevoegt heb je een prachtige combinatie gemaakt.

Ook past port goed bij zoete en bij chocolade. Vooral pure en donkere chocolade matcht goed met port omdat zoetigheid dan niet de boventoon voert. Naast desserts kun je met een restje port ook een mooie portsaus maken voor bij een hertenbiefstuk. Heerlijk! 

Tegenwoordig worden er ook veel cocktails gemaakt met port, al zijn de speciale versies daar veel te delicaat voor. Een simpele witte port kun je gebruiken om een frisse Porttonic mee te maken.

Vooral de exclusieve, oudere ports hebben voldoende aan zichzelf. Combineren met een gerecht kan ook teveel afleiden van de bijzondere smaken.

Port cadeau geven?     

Zoek je nog een leuk cadeau voor wijn- en port liefhebbers? Dan is het een leuk idee om een fles vintage port van een speciaal jaartal te zoeken zoals een geboortejaar of een trouwjaar. Een bijzondere port uit één oogstjaar kan namelijk jarenlang bewaard worden en zal met de extra betekenis van het jaartal extra leuk zijn om van te genieten. 

Hoelang kun je (geopende) port bewaren?

Ruby ports zijn fruitig en fris en worden door het zuurstof contact na het openen iets zachter en ronder van smaak.

Tawny's en Colheita ports zijn hout gerijpt en kennen het contact met zuurstof al. Na het openen gaan ze dus niet ineens de reactie met zuurstof aan. Ze zijn al geoxideerd en veranderen door het openen niet enorm. Je kunt ze geopend iets langer goed houden.

Vintage port wordt ongefilterd gebotteld en moet dus voor het openen een dag rechtop staan om de droesem te laten zakken. Ook is decanteren aan te raden om dezelfde reden. Eenmaal geopend gaat deze port snel achteruit. Drink de fles dus direct leeg.

Soorten	Geopend	Ongeopend
Ruby's
Ruby	tot  2 / 3 weken	op dronk
Vintage	direct leegdrinken	tientallen jaren
LBV	tot 1 / 2 weken	op dronk
Tawny's
Tawny	tot 6 weken	tot 5 jaar
Colheita	tot 6 weken	op dronk